مطالب مرتبط با کلیدواژه

مدیریت آب


عدم پایبندی به حقابه‌ها؛ ریشه بحران آب کشاورزی ایران
دکتر جعفر نیکبخت، دانشیار مهندسی آب دانشگاه زنجان، در گفت‌وگویی اختصاصی با تأکید بر آبیاری دقیق و آب مغناطیسی، چالش‌های فنی، فرهنگی و مدیریتی مصرف آب در بخش کشاورزی را بررسی می‌کند و راهکارهایی عملی برای کشاورزان کوچک و بزرگ پیشنهاد می‌دهد.

عدم پایبندی به حقابه‌ها؛ ریشه بحران آب کشاورزی ایران

دکتر جعفر نیکبخت در این مصاحبه، اساسی‌ترین چالش بخش آب کشاورزی ایران را عدم پایبندی به حقابه‌ها پس از تغییر سیستم آبیاری از سنتی به نوین می‌داند که منجر به حفر چاه‌های غیرمجاز، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، نشست زمین و شوری آبخوان‌ها شده است. او روش نوین «آبیاری دقیق با آب مغناطیسی» را معرفی می‌کند که شامل تعیین دقیق نیاز آبی گیاه از طریق لایسیمتر، سنجش از دور، رطوبت‌سنج خاک یا روابط تجربی مانند فائو-پنمن-مانتیث، و سپس گذراندن آب از میدان مغناطیسی است. این روش برای مزارع کوچک و بزرگ قابل اجرا و اقتصادی بوده و بازگشت سرمایه را در سال اول تضمین می‌کند. نیکبخت بر نقش کلیدی وزارت جهاد کشاورزی در اتصال تحقیقات به کشاورزان، تقویت آموزش و ترویج توسط مروجین، و جلوگیری از تغییر کاربری اراضی کشاورزی به ویلا و مسکن تأکید دارد. او هشدار می‌دهد که تخصیص حقابه کشاورزی به بخش‌های صنعت و خانگی بدون برنامه‌ریزی، بحران آب را تشدید کرده و بخش کشاورزی را به ناحق مقصر اصلی جلوه می‌دهد. این گفت‌وگو بر لزوم فرهنگ‌سازی، تقاضامحور کردن تحقیقات و تقویت حلقه اتصال پژوهش-ترویج-بهره‌برداری برای مدیریت پایدار منابع آبی تمرکز دارد.

ادامه مطلب
سیمای بهره‌وری آب کشاورزی ایران؛ از بحران تا راهکارهای عملی در مصاحبه با دکتر نیازعلی ابراهیمی پاک
حتی بهترین فناوری‌ها بدون پذیرش و کاربرد صحیح توسط کشاورزان نتیجه‌بخش نخواهند بود، بنابراین توانمندسازی کشاورزان، برگزاری دوره‌های آموزشی و ترویج روش‌های نوین کشاورزی ضروری است.

سیمای بهره‌وری آب کشاورزی ایران؛ از بحران تا راهکارهای عملی در مصاحبه با دکتر نیازعلی ابراهیمی پاک

دکتر نیازعلی ابراهیمی پاک در این مصاحبه، بهره‌وری آب کشاورزی ایران در سال ۱۴۰۲ را حدود ۱.۳۹ کیلوگرم محصول بر مترمکعب آب مصرفی اعلام می‌کند که فاصله زیادی با میانگین جهانی دارد. او چالش‌ها را در خاک ضعیف، بذر نامناسب، مدیریت ناکارآمد آفات، آبیاری تجربی، شوری و کمبود آموزش می‌بیند و تأکید دارد که بیش از ۷۰ درصد منابع آب تجدیدپذیر (حدود ۷۰ میلیارد مترمکعب) در کشاورزی مصرف می‌شود، در حالی که سطح زیرکشت آبی به ۹ میلیون هکتار رسیده و ظرفیت پایدار تنها ۵ میلیون هکتار است. برای کاهش ۴ میلیون هکتار مازاد، چارچوبی شاخص‌محور شامل تراز آب زیرزمینی، بهره‌وری محصول، تنش اقلیمی، معیشت محلی و امنیت غذایی پیشنهاد می‌کند که با سیاست‌های حمایتی مانند یارانه تغییر الگو، بیمه انتقال شغلی و پرداخت خدمات زیست‌محیطی همراه باشد. ابراهیمی پاک هشدار می‌دهد که بدون تخصیص قانونی حقابه محیط‌زیست، پایش شفاف با کنتورهای هوشمند و حکمرانی مشترک حوضه‌ای، آب صرفه‌جویی‌شده به بخش‌های صنعت یا شهر هدایت می‌شود. او بهره‌وری گندم آبی را ۰.۸۲ کیلوگرم بر مترمکعب می‌داند و با افزایش عملکرد از ۳۶۱۲ به ۶۲۰۰ کیلوگرم در هکتار، صرفه‌جویی ۴-۵ میلیارد مترمکعب آب را ممکن می‌شمارد. نقش آموزش و ترویج را کلیدی دانسته و بر کارگاه‌های مزرعه‌محور، توانمندسازی جوانان و زنان روستایی، و پر کردن شکاف دانشی بین‌بخشی تأکید دارد. اختلاف آمار مصرف آب (۷۰ درصد واقعی در برابر ۹۰ درصد ادعایی وزارت نیرو به دلیل احتساب هدررفت شبکه) را ناشی از ضعف روش‌شناسی و شکاف‌های حکمرانی می‌داند و پیشنهاد می‌کند وزارت نیرو از پروژه‌محوری به حاکمیت پایدار منابع تغییر کند. این گفت‌وگو بر لزوم فرهنگ‌سازی برای صرفه‌جویی، مکانیزاسیون ساده و مدیریت مشارکتی برای افزایش بهره‌وری و تضمین آینده منابع آبی تمرکز دارد.

ادامه مطلب